- nałożono na Bank karę w wysokości 2 720 515,50 PLN (pomniejszoną o 50% (30% - tytułem zaprzestania praktyki, 20%
wskutek zainicjowania spotkania i wyrażenia woli współpracy).
Bank złożył odwołanie od decyzji do SOKIK.
Postępowania sądowe dotyczące umów kredytowych w CHF w sektorze bankowym
Po wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF (C-260/18) liczba
pozwów związanych z kredytami hipotecznymi w CHF przeciwko bankom sukcesywnie rośnie. Według danych Związku Banków
Polskich (ZBP) liczba toczących się postępowań sądowych dotyczących umów kredytów w CHF na koniec października 2022 roku
wyniosła ponad 104 tys. wobec niemal 77 tys. na koniec 2021 roku. W ciągu dziewięciu miesięcy 2022 roku przybyło w bankach
ponad 27 tys. nowych spraw dotyczących kredytów walutowych. Efektem tego jest wzrost rezerw na te postępowania tworzonych
przez banki z portfelami kredytów hipotecznych w CHF. Kwota rezerw utworzonych przez banki giełdowe w 2021 roku wyniosła
ok. 7,8 mld zł, a w trzecim kwartale 2022 7,3 mld zł przekładając się na łączną wartość rezerw na ten cel w wysokości
ok. 18,9 mld zł na koniec 2021 roku, a na koniec trzeciego kwartału 2022 w wysokości ponad 27,2 mld zł.
Postępowania wszczęte przez klientów Banku, którzy zawarli umowy kredytu walutowego oraz denominowanego do CHF
Wartość bilansowa brutto kredytów hipotecznych i mieszkaniowych udzielonych klientom indywidualnym w CHF na dzień
31 grudnia 2022 roku wyniosła 4,09 mld zł, w porównaniu do 4,53 mld zł na koniec 2021 roku.
Według stanu na dzień 31 grudnia 2022 roku Bank był pozwanym w 3 470 (1 649 nowych spraw w 2022 roku) toczących się
postępowaniach sądowych (z uwzględnieniem spraw prawomocnie zakończonych klienci wytoczyli łącznie 3 819 powództw
przeciwko Bankowi), w których żądają bądź stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego walutowego lub
denominowanego do waluty CHF, bądź stwierdzenia trwałej bezskuteczności umowy. Roszczenia opierają się w szczególności
na sprzeczności z art. 69 prawa bankowego lub na występowaniu w umowie postanowień niedozwolonych, które nie pozwalają
na utrzymanie umowy w mocy (art. 353
1
kc), Bank nie jest stroną żadnego pozwu zbiorowego, którego przedmiotem byłyby takie
umowy kredytów. Łączna wartość dochodzonych roszczeń w aktualnie toczących się sprawach na dzień 31 grudnia 2022 wynosiła
1 549,46 mln zł (na dzień 31 grudnia 2021 roku wynosiła 858,03 mln zł), a w sprawach prawomocnie zakończonych 150,36 mln zł
(41,36 mln zł na dzień 31 grudnia 2021 roku).
Do dnia 31.12.2022 r. w 349 prawomocnie zakończonych postępowaniach zapadło 97 orzeczeń na korzyść Banku, w tym 60
w związku z zawarciem ugody sądowej, a w 252 sprawach sądy orzekły na niekorzyść Banku stwierdzając nieważność lub trwałą
bezskuteczność umowy kredytu.
Bank tworzy na bieżąco rezerwy na toczące się postępowania sądowe, których przedmiotem są kredyty denominowane lub
walutowe, biorąc pod uwagę aktualny stan wyroków w sprawach przeciwko Bankowi oraz kształtującą się linię orzecznictwa.
Łączna wartość utworzonych rezerw na dzień 31 grudnia 2022 wynosiła 1 892,4 mln zł (na dzień 31 grudnia 2021 roku wynosiła
1 290,4 mln zł), przy czym wpływ na rachunek wyników Banku w 2022 wynosił 740 mln zł (w 2021 wynosił 1 045,3 mln zł).
Rezerwa tworzona jest zgodnie z MSR 37 „Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe”. Rezerwa na toczące się
postępowania kalkulowana jest metodą indywidualną, natomiast na przyszłe postepowania metodą portfelową. Przy kalkulacji
rezerwy Bank uwzględnia m.in. liczbę zaświadczeń pobieranych przez klientów w celach procesowych, oszacowane
prawdopodobieństwo złożenia pozwu przez klientów, oszacowaną liczbę przyszłych pozwów, liczbę złożonych powództw,
prawdopodobieństwo przegrania sprawy, oraz szacowaną stratę Banku w przypadku niekorzystnego wyroku. Ponadto Bank
w modelu rezerw uwzględnił szacowaną liczbę ugód, które będą zawarte z klientami. Wysokość rezerwy na szacowane ugody
wynosiła 397,7 mln zł z ogólnego salda rezerw.
Podkreślić należy, że polskie sądy pomimo odmiennych wskazań wynikających z orzeczeń TSUE (C-19/20 i C-932/19)
w zdecydowanej większości orzekają o nieważności lub bezskuteczności umów kredytu. W ostatnich miesiącach zapadło szereg
wyroków Sądu Najwyższego (według danych na koniec grudnia, ok. 80 wyroków, z czego mniej niż połowa dotyczyła kredytów
denominowanych), ponad połowa z nich została już pisemnie uzasadniona, w przypadku kredytów denominowanych sporządzono
ok. 15 uzasadnień
Bank szacuje prawdopodobieństwo przegrania sprawy na podstawie historycznych wyroków oddzielnie dla portfela kredytów
walutowych i denominowanych. Z uwagi na zaobserwowaną zmienność w orzecznictwie, Bank przy szacowaniu
prawdopodobieństwa niekorzystnego wyroku uwzględnia tylko wyroki zapadłe po 31 grudnia 2020 r.
Bank dokonując szacunku straty w przypadku wyroku stwierdzającego nieważność kredytu zakłada, że klient jest zobowiązany do
zwrotu wypłaconego kapitału bez uwzględniania wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, Bank jest zobowiązany do zwrotu sumy
spłaconych rat kapitałowo-odsetkowych wraz z zasądzonymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku spraw w toku
oraz, że Bank dokonuje spisania ekspozycji kredytowej.
Skutkiem rachunkowym podpisania ugody z Klientem jest zaprzestanie ujmowania kredytu w CHF, rozpoznanie nowego kredytu
w PLN oraz rozpoznanie wyniku z tytułu zaprzestania ujmowania jak również wykorzystanie rezerwy na ryzyko prawne kredytów
CHF. W 2022 roku Bank wykorzystał 150 mln PLN rezerwy na ryzyko prawne kredytów CHF w związku z zawartymi ugodami.