POLSTR nowym wskaźnikiem referencyjnym. Co to oznacza dla kredytobiorców?

Reforma wskaźników referencyjnych w Polsce wkracza w decydującą fazę. Po wielu miesiącach analiz i konsultacji zdecydowano, że to właśnie wskaźnik POLSTR (Polish Short Term Rate) zastąpi dotychczasowy wskaźnik WIBOR. Jakie zmiany przyniesie ten krok i co oznacza dla osób korzystających z kredytów hipotecznych i gotówkowych?

POLSTR a WIBOR. Poznaj powody reformy wskaźników referencyjnych

Dlaczego niektóre wskaźniki stóp procentowych są reformowane lub zaprzestaje się ich stosowania?

1. Cykl życia wskaźników i weryfikacja spełnienia wymagań dynamicznych rynków finansowych.
2. Nowe, międzynarodowe standardy dotyczące opracowania i stosowania wskaźników referencyjnych.
3. Zapotrzebowanie na wprowadzenie różnych rodzajów wskaźników referencyjnych, dotychczas obsługiwanych przez wskaźniki typu IBOR.
4. Naturalna ewolucja i dostosowanie się realiów rynków finansowych.
5. Zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów i inwestorów.
6. Wprowadzenie wskaźników referencyjnych stopy procentowej bazujących na danych wejściowych dotyczących transakcji zawieranych z najkrótszym terminem zapadalności overnight.
7. Zapewnienie stabilności finansowej i bezpieczeństwa rynków finansowych.

Decyzja o wyborze POLSTR (poprzednia nazwa techniczna: WIRF-) jako docelowego wskaźnika referencyjnego zapadła podczas posiedzeń Komitetu Sterującego Narodowej Grupy Roboczej (KS NGR) w listopadzie i grudniu 2024 roku. Wybór ten był wynikiem szerokich konsultacji z uczestnikami rynku oraz szczegółowych analiz prowadzonych od marca 2024 roku.

Dlaczego zdecydowano się na POLSTR?

Wskaźnik ten bazuje na depozytach niezabezpieczonych instytucji kredytowych i finansowych. Jest wskaźnikiem stabilnym i reprezentatywnym.

Wśród głównych zalet POLSTR eksperci wymieniają:

• Spójność danych – podobnie jak WIBOR wskaźnik oparty jest na homogenicznym zasobie transakcji zabezpieczonych.
• Zależność od stóp NBP – podobnie jak WIBOR wskaźnik ten dobrze reaguje na zmiany stóp NBP przez co jest przewidywalny dla kredytobiorców i inwestorów.
• Dostosowanie do standardów UE – podobnie jak WIBOR, POLSTR jest zgodny z europejskim rozporządzeniem BMR (Benchmark Regulation).

Warto przy tym dodać, że sama reforma wskaźników referencyjnych nie wynika z wadliwości WIBOR, ponieważ jest to wskaźnik wiarygodny i zgodny z prawem polskim i unijnym. Proces ustalania stawek WIBOR podlega rygorystycznej procedurze, nad którą czuwa administrator stawek referencyjnych GPW Benchmark S.A. Głównym powodem reformy jest dostosowanie się do zmian, które zachodzą na rynkach globalnych, polegających na przechodzeniu na wskaźniki jednodniowe typu Risk Free Rate (RFR).

POLSTR a WIBOR i WIRON – poznaj najważniejsze różnice

W początkowej fazie konsultacji wytypowano WIRON (Warsaw Interbank Overnight Rate), jako potencjalnego następcę WIBOR.

WIRON bazuje na danych historycznych, czyli transakcjach, które już miały miejsce. Opiera się na rzeczywistych transakcjach – jednodniowych depozytach niezabezpieczonych, zawartych pomiędzy największymi krajowymi instytucjami kredytowymi z innymi instytucjami kredytowymi, finansowymi oraz dużymi przedsiębiorstwami.

Wskaźnik ten okazał się jednak nieadekwatnym do potrzeb rynku i nie jest szeroko wykorzystywany w instrumentach i umowach finansowych:

• WIRON charakteryzuje się wysoką zmiennością mimo stabilnych stóp procentowych, jasno komunikowanych celów polityki monetarnej oraz stabilnej, dużej i przewidywalnej płynności rynku międzybankowego,
• większa zmienność spowoduje większą marżowość produktów, co byłoby kosztem dla gospodarki,
• konstrukcja WIRON nie pozwala na właściwe odwzorowanie polityki banku centralnego co obniża atrakcyjność jego stosowania i przekłada się na dodatkowe koszty transakcyjne, obniżenie efektywności i płynności rynku, a tym samym wyższe koszty kredytów, obligacji i zabezpieczeń.

POLSTR bazuje na danych historycznych, czyli transakcjach, które już miały miejsce. Opiera się na rzeczywistych transakcjach – jednodniowych depozytach niezabezpieczonych, zawartych pomiędzy największymi krajowymi instytucjami kredytowymi z innymi instytucjami kredytowymi i finansowymi.

WIBOR uwzględnia natomiast rzeczywiste transakcje – depozyty niezabezpieczone, zawarte pomiędzy bankami będącymi uczestnikami Fixingu WIBOR na terminy od ON do 1Y, a instytucjami finansowymi i pozostałymi instytucjami finansowymi. Istotnym elementem procesu wyznaczania wskaźnika referencyjnego WIBOR są także kwotowania wiążące przekazywane przez banki uczestniczące w panelu.

Od kiedy POLSTR?

Narodowa Grupa Robocza pracuje nad aktualizacją Mapy Drogowej reformy wskaźników po wyborze POLSTR, jako docelowego wskaźnika referencyjnego stopy procentowej, który miałby zastąpić wskaźnik referencyjny WIBOR. Obecnie jedyną pewną datą jest, że do końca 2027 roku wskaźnik WIBOR przestanie być kwotowany, a wszystkie umowy oparte o WIBOR zostaną zamienione na nowy wskaźnik.

Co zmiana oznacza dla kredytobiorców?

Wprowadzenie POLSTR wpłynie na wszystkie umowy kredytowe oparte dotychczas na WIBOR. Dotyczy to głównie klientów, którzy spłacają kredyt hipoteczny. Warto jednak pamiętać, że zmiana wskaźnika nie oznacza automatycznego wzrostu lub spadku kosztów kredytu.

Konwersja wskaźników w istniejących umowach odbędzie się z mocy prawa – na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów, bądź w drodze aneksowania. Ostatnią metodą jest działanie klauzul awaryjnych przewidujących zamianę wskaźnika w przypadku zaprzestania kwotowania istniejącego, ale to dotyczy tylko umów po wejściu w życie rozporządzenia BMR, odkąd taki obowiązek istniał.

Kredytobiorcy mogą spodziewać się:

• Utrzymania powiązania ceny kredytu z decyzjami Rady Polityki Pieniężnej.
• Potrzeby zapoznania się z nowymi regulacjami i ewentualnego podpisania aneksów do umów kredytowych.

Spread korygujący – co to takiego?

Przy zmianie wskaźnika z WIBOR na POLSTR pojawi się potrzeba wprowadzenia tzw. spreadu korygującego.

Spread korygujący jest istotnym, dodatkowym elementem wykorzystywanym w sytuacji zastępowania danego, dotychczasowego wskaźnika referencyjnego w produktach i umowach zawartych przed zdarzeniem, kiedy zastępowany wskaźnik referencyjny przestaje być opracowywany.

Rozporządzenie BMR wprowadza spread korygujący oraz metodę ustalania takiej korekty, którą należy zastosować do zamiennika wskaźnika referencyjnego dla poszczególnych okresów (którego opracowywania zaprzestaje się w dniu zastąpienia) w celu uwzględnienia skutków zmiany lub przejścia z likwidowanego wskaźnika referencyjnego na jego zamiennik. Wprowadzanie speadu ma na celu:

• Zapewnienie neutralności ekonomicznej reformy.
• Wyrównanie różnicy między starym a nowym wskaźnikiem, tak, żeby wpływ na koszty kredytu dla każdej ze stron umowy był minimalny.

Decyzje dotyczące wysokości spreadu lub sposobu jego wyliczenia będą zawarte w Rozporządzeniu Ministra Finansów, aneksach do umów kredytowych lub klauzulach awaryjnych znajdujących się już w zawartych umowach kredytowych.

Jak przygotować się na zmiany?

Reforma będzie bardzo wymagająca dla instytucji finansowych, które muszą nie tylko dostosować procesy i systemy informatyczne, ale również zadbać o kampanię edukacyjną wśród swoich pracowników i klientów.
Z kolei dla kredytobiorców najważniejsze będzie upewnienie się, że bank informuje ich na bieżąco o zmianach oraz dokładne zapoznanie się z treścią nowych zapisów w umowach.

Podsumowanie

Reforma wskaźników referencyjnych, która wprowadza POLSTR w miejsce WIBOR, jest krokiem w stronę modernizacji polskiego rynku finansowego. Zmiana ta dostosowuje Polskę do międzynarodowych standardów i zwiększa przejrzystość rynku. Dla kredytobiorców oznacza to przede wszystkim konieczność zapoznania się z nowymi regulacjami.