Umowa zawierana na odległość – ważne aspekty

Polskie prawo przewiduje wzmocnioną ochronę konsumenta w stosunku do przedsiębiorcy, który jest traktowany jako profesjonalista, a tym silniejsza strona umowy.  Powyższe może wynikać z faktu, iż przedsiębiorca z założenia na stałe wykonuje czynności danego rodzaju, zaś konsument czyni to jedynie okazjonalnie.

Szczegółowy zakres ochrony przewidziany jest w ustawie z dnia 30 maja 2014r. o prawach konsumenta, która reguluje obowiązki przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem, zasady i tryb zawierania z konsumentem umów na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa, zasady i tryb wykonania przysługującego konsumentowi prawa odstąpienia od umowy zawieranej na odległość lub  poza lokalem przedsiębiorstwa oraz zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość, której przedmiotem jest świadczenie usług finansowych.

Wiedza na temat zawierania umów tego typu jest przydatna o tyle, że aktualnie zawieramy bardzo dużo umów np. za pośrednictwem Internetu (aukcje, platformy zakupowe), bez jednoczesnej obecności stron.

Kim jest konsument?

Zgodnie z artykułem  22¹ ustawy kodeks cywilny, konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Z powyższego wynika m.in. to, że za konsumenta  nie może być uznana np. spółka prawa handlowego lub fundacja. Kolejny wniosek jest taki, że status konsumenta posiada się jedynie w związku z dokonywaniem czynności prawnej, która nie jest związana z naszą działalnością gospodarczą lub zawodową. Przykładowo pan Piotr ma małą, jednoosobową firmę, ramach której prowadzi restaurację. W sytuacji, gdy robi zakupy na kolejny dzień pracy, kupując na fakturę 100 kajzerek, występuje w obrocie gospodarczym jako przedsiębiorca.  W sytuacji zaś, gdy rano w sobotę wychodzi do pobliskiej piekarni, żeby kupić pieczywo na śniadanie dla rodziny, wtedy ma status konsumenta.

Kiedy umowa zawarta jest na odległość?

Zgodnie z przywołaną na wstępie ustawą o prawach konsumenta, za umowę zawartą z konsumentem na odległość uważa się umowę zawartą w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej ilości środków porozumiewania się na odległość  do chwili zawarcia umowy włącznie.

Kiedy umowa zawarta jest poza lokalem przedsiębiorstwa?

Za umowę zawartą z konsumentem poza lokalem przedsiębiorstwa traktujemy umowę zawartą przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w okolicznościach, o których mowa powyżej, w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub przy jednoczesnej fizycznej obecności stron, podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami. W art. 3 ustawy przewidziano szereg wyłączeń, do których ustawa nie znajdzie zastosowania.

Co to jest lokal przedsiębiorstwa?

Za lokal przedsiębiorstwa uważa się miejsce prowadzenia działalności będące nieruchomością albo częścią nieruchomości, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność na stałe lub miejsce prowadzenia działalności będące rzeczą ruchomą, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność zwyczajowo albo na stałe (art. 2 pkt 3 ustawy o prawach konsumenta).

Termin odstąpienia od umowy zawartej na odległość

Konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa ma prawo do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni, przy czym nie ma obowiązku podawania przyczyny odstąpienia.

Przy liczeniu terminu 14  dni nie uwzględnia się dnia, w którym nastąpiło objęcie  rzeczy w posiadanie (w przypadku umowy zakupu) lub zawarcie umowy o świadczenie usług.

Przykładowo więc, jeżeli kupiliśmy książkę w księgarni internetowej w dniu 4 lipca, książka została doręczona w dniu 7 lipca, to termin na odstąpienie od umowy rozpoczyna swój bieg od dnia 8 lipca i upływa w dniu 21 lipca.

W przypadku zaś, gdy umowa przewiduje zakup rzeczy, które mają być dostarczane partiami, wtedy termin  14 dni liczymy od objęcia w posiadanie ostatniej z zakupionych rzeczy.

Jeżeli zawarliśmy umowę, która polega na regularnym dostarczaniu rzeczy danego rodzaju (np. prenumerata czasopisma), wtedy termin 14 dni liczymy od doręczenia pierwszej z zamówionych gazet.

W przypadku umowy o świadczenie usług  termin 14 dni liczymy od dnia zawarcia umowy. Od umów o usługi finansowe możliwe jest odstąpienie wyłącznie jeśli umowa zawarta jest na odległość (takie prawo nie przysługuje w stosunku do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa).

Żeby zachować termin 14 dniowy wystarczy wysłać oświadczenia przed upływem tego terminu.

Obowiązek informacyjny przedsiębiorcy

Najpóźniej w chwili, gdy konsument wyrazi zgodę na zawarcie umowy, zgodnie z art. 12 Ustawy o prawach konsumnenta – przedsiębiorca jest zobowiązany poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały o:

1) głównych cechach świadczenia z uwzględnieniem przedmiotu świadczenia oraz sposobu porozumiewania się z konsumentem;

2) swoich danych identyfikujących, w szczególności o firmie, organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, a także numerze, pod którym został zarejestrowany

3) adresie przedsiębiorstwa, adresie poczty elektronicznej oraz numerach telefonu lub faksu jeżeli są dostępne, pod którymi konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą;

4) adresie, pod którym konsument może składać reklamacje, jeżeli jest inny niż adres, o którym mowa w pkt 3;

5) łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie wraz z podatkami, a gdy charakter przedmiotu świadczenia nie pozwala, rozsądnie oceniając, na wcześniejsze obliczenie ich wysokości –sposobie, w jaki będą one obliczane, a także opłatach za transport, dostarczenie, usługi pocztowe oraz innych kosztach, a gdy nie można ustalić wysokości tych opłat –o obowiązku ich uiszczenia; w razie zawarcia umowy na czas nieoznaczony lub umowy obejmującej prenumeratę przedsiębiorca ma obowiązek podania łącznej ceny lub wynagrodzenia obejmującego wszystkie płatności za okres rozliczeniowy, a gdy umowa przewiduje stałą stawkę –także łącznych miesięcznych płatności;

6) kosztach korzystania ze środka porozumiewania się na odległość w celu zawarcia umowy, w przypadku gdy są wyższe niż stosowane zwykle za korzystanie z tego środka porozumiewania się;

7) sposobie i terminie zapłaty;

8)sposobie i terminie spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę oraz stosowanej przez przedsiębiorcę procedurze rozpatrywania reklamacji;

9) sposobie i terminie wykonania prawa odstąpienia od umowy na podstawie art.27 ww.ustawy, a także wzorze formularza odstąpienia od umowy, zawartym w załączniku nr 2 do ustawy;

10) kosztach zwrotu rzeczy w przypadku odstąpienia od umowy, które ponosi konsument; w odniesieniu do umów zawieranych na odległość –kosztach zwrotu rzeczy, jeżeli ze względu na swój charakter rzeczy te nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą;

11) obowiązku zapłaty przez konsumenta poniesionych przez przedsiębiorcę uzasadnionych kosztów zgodnie z art. 35, jeżeli konsument odstąpi od umowy po zgłoszeniu żądania zgodnie z art.15 ust. 3 i art. 21 ust. 2;

12) braku prawa odstąpienia od umowy na podstawie art. 38 lub okolicznościach, w których konsument traci prawo odstąpienia od umowy;

13) obowiązku przedsiębiorcy dostarczenia rzeczy bez wad;

14) istnieniu i treści gwarancji i usług posprzedażnych oraz sposobie ich realizacji;

15) kodeksie dobrych praktyk, o którym mowa w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz sposobie zapoznania się z nim;

16) czasie trwania umowy lub o sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy –jeżeli umowa jest zawarta na czas nieoznaczony lub jeżeli ma ulegać automatycznemu przedłużeniu;

17) minimalnym czasie trwania zobowiązań konsumenta wynikających z umowy;

18) wysokości i sposobie złożenia kaucji lub udzielenia innych gwarancji finansowych, które konsument jest zobowiązany spełnić na żądanie przedsiębiorcy;

19) funkcjonalności treści cyfrowych oraz technicznych środkach ich ochrony;

20) mających znaczenie interoperacyjnościach treści cyfrowych ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem, o których przedsiębiorca wie lub powinien wiedzieć;

21) możliwości skorzystania z pozasądowych sposobów rozpatrywania reklamacji i dochodzenia roszczeń oraz zasadach dostępu do tych procedur;

Kiedy nie można odstąpić od umowy zawartej na odległość?

Ustawa o prawach konsumenta przewiduje w art. 38 szeroki katalog sytuacje, w których konsument nie może od umowy odstąpić. Przepis będzie miał zastosowanie np. w stosunku do umów jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy (np. kupując e-booka, który zostanie od razu wysłany na adres mailowy lub czytnik konsumenta, a konsument potwierdzi, że w takiej sytuacji prawo odstąpienia mu nie przysługuje).